İklim Kanunu, bir ülkenin iklim değişikliğiyle mücadele etmek ve sera gazı emisyonlarını azaltmak amacıyla oluşturduğu yasal çerçeveyi ifade eder. Bu kanunlar genellikle iklim hedeflerini belirler, bu hedeflere ulaşmak için yol haritası çizer ve ilgili kurumlara görev ve sorumluluklar verir.
İklim Kanunu’nun Temel Amaçları:
- Sera gazı emisyonlarını azaltmak: Genellikle “2050’ye kadar net sıfır emisyon” hedefi konur.
- İklim değişikliğine uyum sağlamak: Tarım, su kaynakları, şehir planlaması gibi alanlarda direnç geliştirmek.
- Yenilenebilir enerji kullanımını teşvik etmek: Fosil yakıtlardan uzaklaşıp temiz enerjiye yönelmek.
- Yeşil dönüşüm için sektörel düzenlemeler: Sanayi, ulaşım, konut gibi alanlarda düşük karbonlu üretime geçişi sağlamak.
- Hukuki bağlayıcılık ve hesap verebilirlik: İklim hedeflerine ulaşılmadığında devreye giren denetim ve yaptırım mekanizmaları içerir.
Türkiye’de İklim Kanunu Ne Durumda?
Türkiye’de henüz yürürlüğe girmiş resmi bir “İklim Kanunu” bulunmamaktadır. Ancak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 2021’de duyurulan İklim Kanunu Taslağı üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Bu taslak, Türkiye’nin Paris Anlaşması’na taraf olması ve 2053 net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda hazırlanıyor.
İklim Kanunu Taslağı’nda Neler Var (Beklenen Unsurlar):
- Net sıfır emisyon hedefi (2053)
- Emisyon ticaret sistemi (ETS)
- Karbon vergilendirmesi ve raporlama yükümlülüğü
- Yerel yönetimlerin iklim eylem planları yapma zorunluluğu
- İklim değişikliği ile ilgili özel denetim ve izleme sistemleri
Örnek: Avrupa İklim Kanunu (European Climate Law)
AB’nin 2021’de yürürlüğe giren İklim Kanunu:
- 2050’ye kadar iklim nötr hedefini yasal zorunluluk haline getirdi.
- 2030 için %55 emisyon azaltımı hedefi belirledi.
- Her ülke yıllık karbon bütçesi ve yol haritası hazırlamakla yükümlü kılındı.
İklim Kanunu, çevresel sürdürülebilirlik kadar ekonomik dönüşümün de bir parçasıdır. Sanayiden tarıma, ulaşımdan şehir yaşamına kadar geniş bir yelpazede dönüşüm yaratmayı amaçlar.
İstersen sana özel olarak Türkiye’deki taslak üzerinden maddelere ayrılmış bir özet de hazırlayabilirim. Dilersen PDF ya da sunum formatında da olabilir. Nasıl istersin?
Kabul Edilen ve Geri Çekilen Maddeler
Türkiye’nin ilk İklim Kanunu Teklifi, 2025 yılı Nisan ayında Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) sunulmuş ve 20 maddelik teklifin ilk 4 maddesi Genel Kurul’da kabul edilmiştir. Ancak, teklifin tamamı komisyonda yeniden değerlendirilmek üzere geri çekilmiştir.
✅ Kabul Edilen İlk 4 Madde
- Amaç ve Kapsam: Kanunun temel amacı, 2053 Net Sıfır Emisyon hedefi doğrultusunda sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine uyum faaliyetlerinin planlanmasıdır.
- Genel İlkeler: İklim değişikliğiyle mücadelede eşitlik, çevresel adalet, sürdürülebilirlik, şeffaflık ve adil geçiş gibi ilkeler esas alınacaktır.
- Ulusal Katkı Beyanı: Türkiye’nin net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda kalkınma öncelikleri ve özel koşulları dikkate alınarak önlemler alınacaktır.
- Kamu Yükümlülükleri: Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler, kamu yararı gözetilerek alınacak tedbirlere ve düzenlemelere süresinde uymakla yükümlü olacaktır.
📌 Geri Çekilme Nedeni
İklim Kanunu Teklifi’nin ilk 4 maddesinin kabul edilmesinin ardından, muhalefetin itirazları ve toplumda bazı konuların yanlış anlaşılması nedeniyle teklifin tamamı komisyonda yeniden değerlendirilmek üzere geri çekilmiştir.
📋 Taslakta Yer Alan Diğer Öne Çıkan Maddeler
- İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulları: Her ilde vali başkanlığında kurulacak bu kurullar, yerel düzeyde iklim stratejileri ve eylem planlarını hazırlayacak ve uygulamaları takip edecektir.
- İklim Değişikliği Başkanlığı: İklim politikalarının yürütülmesi ve koordinasyonu için yeni bir başkanlık oluşturulacaktır.
- Emisyon Ticaret Sistemi (ETS): Karbon piyasasını oluşturmak amacıyla ulusal düzeyde bir sistem kurulacaktır.
- Karbon Piyasası ve Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması: İhracat ve ithalatta karbon ayak izi kriterlerine dayalı düzenlemeler yapılacaktır.
- İdari Para Cezaları: Sera gazı emisyonu bildirim yükümlülüklerini yerine getirmeyen işletmelere 1 milyon TL ile 10 milyon TL arasında para cezası uygulanabilecektir.
- Yeşil Finansman ve Temiz Teknoloji Teşvikleri: İklim dostu projelere finansal destek sağlanacak; temiz enerji, geri dönüşüm ve çevre teknolojilerine teşvikler artırılacaktır.
İklim Kanunu’nun tam metni ve güncel gelişmeler için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın resmi web sitesini ziyaret edebilirsiniz.